Jak zbierać zioła, czyli Wiedźma idzie na łąkę!

W poprzednich artykułach pt. „Ziołolecznictwo i zioła w czasach digitalu” oraz „Skąd brać zioła? A jeśli zbierać to kiedy?” znalazły się ogólne informacje potrzebne, by nawet wielko-miasteczkowy pracoholik zamknięty w pozbawionym czterech ścian ołpen spejsie mógł profesjonalnie podejść do tematu zielarstwa. Czas zagłębić się nieco w szczegółach i tajnikach samego pozyskiwania ziół. W zależności od gatunku rośliny, do zbioru wybieramy różne jej fragmenty – liście, całą nadziemną część rośliny (zwaną zielem), korzenie i kłącza, korę, kwiaty, owoce lub nasiona. A pozyskiwanie każdej z wymienionych części powinno być wykonane z odpowiednią starannością i troską o roślinę. W dzisiejszym artykule dowiesz się wiele na temat tego, jak zbierać zioła!

Jak zbierać zioła – jak zrywać liście ziół?

Wybierając listki do zbioru, szukaj zawsze tych młodych i zdrowych, ale dobrze, jeśli będą już w pełni rozwinięte. Wyjątek stanowi brzoza, której liście powinno się zbierać zaraz po pojawieniu się na gałęziach, kiedy oblepione są jeszcze żywicą – to właśnie wtedy ich właściwości są najsilniejsze. Należy zwracać uwagę, czy na liściach nie występują różnego rodzaju plamy, przebarwienia lub uszkodzenia fizyczne – wszystko to może wskazywać, że roślina nie nadaje się już do wykorzystania. Zbierając zioła, masz więc prawo być bardzo wybredna.

Liście mięty możemy pozyskiwać z całymi gałązkami, oszczędzając korzenie

Nie powinno się też nigdy zbierać więcej niż 1/4 całości liści z rośliny, w innym wypadku możemy ją po prostu zabić. Kiedy znajdziesz już odpowiednia roślinę i przygotujesz się do zbioru, liście odrywaj delikatnie, nie naruszając pozostałej konstrukcji. Przed przeniesieniem liści do domu i rozpoczęciem suszenia lub przetwarzania, postaraj się również pozwolić liściom oddychać. Unikaj plastikowych siatek i pojemników, w których liście mogą się zgnieść. Dobrym wyborem będą czyste wiklinowe kosze.

Jak zbierać zioła – jak pozyskiwać pędy?

Zanim przeczytasz, jak zbierać pędy roślin, chcę uczulić Cię na kwestię, która niestety zbyt rzadko jest podawana w sieci. Pędy drzewa to wszystko, co dana roślina wykształca w ciągu jednego roku i ich celem jest przemienienie się w gałęzie w roku kolejnym. Dlatego proszę, nie zrywaj nigdy wszystkich pędów z danego drzewa (np. z sosny, kiedy przygotowujesz syrop na kaszel czy choroby górnych dróg oddechowych) lub innej rośliny. Bierz tylko tyle, ile potrzebujesz, zawsze zostawiając przynajmniej 2/3 pędów dla dalszego wzrostu.

Młode pędy jodły

Najlepiej jest zbierać pędy, które są młode. Wtedy nie są jeszcze zdrewniałe, mają więc więcej wartości odżywczych, a i ich obróbka jest prostsza. Warto polować na rośliny zaraz przed ich kwitnieniem lub w jego trakcie, a unikać zbierania pędów jesienią i zimą. I tak samo, jak w przypadku liści, zawsze zwracaj uwagę, czy dany pęd nie jest uszkodzony, przebarwiony lub chory.

Jak zbierać zioła – kiedy iść po korzenie i kłącza?

Wczesną wiosną lub późną jesienią. Omijamy w ten sposób okres, kiedy roślina wypuszcza (lub posiada już) części zielone. Między rosnącymi liśćmi a korzeniami panuje w naturze równowaga. Należy o tym pamiętać, gdy chcemy skraść któreś z jej części, nie ważne czy naziemne czy podziemne – konsekwencje odczuwać będzie cały organizm. Wykopując korzenie i kłącza, staraj się nie pokaleczyć wybranego okazu. Roślinom należy się szacunek. Zabierz tylko tyle, ile potrzebujesz, a resztę pozostaw w jak najlepszym stanie. Korzenie to bardzo istotna część każdej rośliny i uszkadzając je, skazujemy ją często na śmierć. Kiedy już wykopiesz korzenie, postaraj się je od razu wykorzystać. Jeżeli nie masz takiej możliwości, obwiń je w mokry ręcznik i wstaw do lodówki.

Imbir to na pewno jeden z najpopularniejszych korzeni w naszej kuchni 😉

Jak zbierać zioła – w jaki sposób wycinać korę drzew?

Należy to robić wczesną wiosną. Czemu? Wtedy roślina nie zaczęła jeszcze kwitnąć lub jest dopiero na początku kwitnienia i takie ogołacanie mniej jej zagraża. Dla dobra rośliny, zawsze kradnijmy korę z bocznych gałęzi, a najlepiej z drzew, które już nie rosną, tylko wylegują się zwalone na łąkach. Pozyskiwanie kory z pnia głównego może spowodować obumieranie i gnicie drzewa, a zależy nam przecież, by zostało tak zdrowe, jak je zastaliśmy.

Pamiętaj, by pozyskiwać korę drzew najlepiej tylko, gdy drzewo już nie żyje

Jak pozyskujemy korę? Wybieramy gałąź, nacinamy ją wzdłuż, podwadzamy korę na każdym z końców nacięcia i odciągamy tak, by dało się złapać za jej fragment. Wtedy dociągamy do siebie (odrywamy delikatnie po obwodzie drzewa). Nacinamy głębiej tylko jeden fragment gałęzi, a z reszty pozyskujemy wąską warstwę kory. To ważne, by jak najmniej uszkodzić drzewo.

Jak zbierać zioła – kiedy pozyskiwać kwiaty z ziół?

Kwiaty zbieramy zawsze w pełni rozkwitu, nigdy kiedy są już przekwitnięte. Tracą bowiem wtedy wiele cennych substancji, w tym olejki eteryczne. Najlepiej obcinać je nożyczkami tak, żeby oszczędzić jak największą część rośliny, na której rosną. Następnie odrywamy od kwiatostanów już pojedyncze kwiaty lub całe baldachimy. Dobrze jest układać je w wiklinowym koszyku lub innym naczyniu, dzięki któremu kwiaty nie ulegną zgnieceniu i nie będą mieć kontaktu z substancjami toksycznymi takimi jak plastik.

Zbieranie kwiatów możemy poćwiczyć na dziurawcu – jest go jeszcze sporo na łąkach 😉

Jak zbierać zioła – kiedy zbierać nasiona ziół?

Im wcześniej dana roślina zakwitła, tym wcześniej będzie można zbierać jej nasiona. Zbiera się je wtedy, kiedy nie są zbyt mokre – dobrze jest unikać pór deszczowych i godzin porannych, gdy na wszystkim odpoczywa sobie jeszcze rosa. Są osoby, które twierdzą jednak, że delikatna wilgotność może pomóc przy obsypywaniu się nasionek i rekomendują korzystanie z ciepłych wieczorów, kiedy na roślinach powoli zaczyna osiadać już właśnie rosa. Myślę, że najlepiej sprawdzić samemu, ja tam wolę suche nasionka 😉

Szczególnie, jeśli masz swój ogród albo, tak jak ja, ukochany ogródek balkonowy, na który wchodzisz od razu po powrocie z pracy, dbaj i zbieraj nasiona ze swoich sadzonek. Nie będziesz wtedy kupować za rok kolejnych opakowań, a wszystko na pewno będzie Ci bardziej smakować. Przechowuj je w suchych, papierowych torbach lub pudełkach z dala od wilgoci i światła.

Nasiona kolendry, z których w przyszłym roku wyrosną pachnące pędy

Jak zbierać zioła – podsumowanie

Gotowi do samodzielnego zbierania ziół? Dodam tylko, że zioła zbiera się najlepiej po kilku słonecznych dniach i to w godzinach popołudniowych. Tutaj przeczytasz, jak pozyskane części roślin należy suszyć, a już za tydzień jak je przechowywać. Już teraz wybierz się na spacer i poobserwuj świat roślin, który Cię otacza. Aby podróżować, nie trzeba przecież wyjeżdżać za granicę.

Wystarczy wypad z Krakowa do Ojcowa, żeby trochę pozachwycać się, a przy okazji zrobić dla siebie coś zdrowego. Szukaj miejsc, do których będziesz mogła/mógł wracać w przyszłości z wiklinowym koszem. Pooddychaj świeżym powietrzem. Ucz się być z naturą.

Jors łyf lof,
Digitalowa Wiedźma

BIBLIOGRAFIA:

Barłóg A., Zielarskie praktyki Agaty, wyd. Wydawnictwo Łódzkie, Kielce 1988.
Fijołek M., Ziołowe skarby polskiej ziemi, wyd. Esprit, Kraków 2016.
Iwaniuk A., Atlas ziół krajowych, wyd. Bellona, Warszawa 2006.
Klimuszko A. Cz., Wróćmy do ziół, Warszawa 1987.
Sroka F., G., Poradnik ziołowy, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1989.

Nie jestem lekarzem i nie posiadam specjalistycznego wykształcenia w dziedzinie ziołolecznictwa, nie biorę więc żadnej odpowiedzialności za Twoje zdrowie. Wiedza, którą czerpiesz z artykułów jest efektem obszernej lektury literatury przedmiotu i doświadczeń własnych. Ale to co służy mi, niekoniecznie będzie dobre dla Ciebie. Ten blog ma charakter wyłącznie informacyjny i hobbistyczny! Uczulam Cię – nie stosuj ziół bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. A szczególnie uważaj jeśli jesteś osobą przewlekle chorą, przyjmujesz już jakieś leki, jesteś osobą starszą, kobietą w ciąży lub karmiącą albo… dzieckiem (w tym przypadku weź zapytaj mamy, czy Ci w ogóle wolno to czytać!). Pamiętaj, że zioła można też łatwo pomylić, że niektóre są trujące a inne powodują uczulenia. Zioła to wielkie dobro, ale korzystając z nich, trzeba być bardzo być odpowiedzialnym i ostrożnym. Bądź mądrą wiedźmą, bądź mądrym wiedźminem!